مهارت ساخت کُلوتِه (کلاه پولی) استان خراسان جنوبی
کُلوتِه (کلاه پولی) توسط زنان روستای چنشت شهرستان سربیشه تهیه میشود و قدمت 400 ساله دارد.
ساخت کلاهی پارچهای توسط زنان از پارچههای کرباسی، چیت، متقال، ابریشم و بیشتر مخملهای منجوقدوزی شده یا طرحدار و در رنگهای ترکیبی سبز، آبی، قرمز، گلی (صورتی) و مشکی، با الحاقات تزیینی بسیار که مهمترین آنها سکههای نقره قدیمی در اندازههای مختلف است.
این سکهها به همراه تزیینات خرمهره ریز و درشت، کریستالهای پلاستیکی و شیشهای و منجوقهای شکلی مختلف تزیینات کلاه را تشکیل میدهند.
این کلاه از بالای پیشانی تا بالای گردن و روی دو گوش را میپوشاند و با دوعدد بندک نازک به زیر چانه گره زده میشود. تمامی دختران و زنان چنشتی این کلاه را از یک سالگی تا پایان عمر بر سر خود گذاشته و به عنوان سرپوش سنتی خود از آن استفاده میکنند. همچنین کامل شده این کلاه به عنوان هدیه از طرف مادر عروس به عروس داده شده و استفاده آن در طی مراسم عروسی در روستای چنشت که یکی از زیباترین مراسم عروسی در استان خراسانجنوبی است، کاربرد دارد. این کلاه درگویش بومی به نام کلوته (koloteh)شهرت دارد.
طرح کلاه در اقشار غنی و فقیر فرقی ندارد اما جنس و دوخت تزیینات روی آن کاملاً به وضع اقتصادی خانواده مرتبط است. گاهی گلدوزی با نخهای ابریشمی و کامواهای رنگی بر روی حاشیه و مرکز و یا تمام کلاه توسط زنان صورت میگیرد و یا نوارهای گلابتون از الیاف طلا و نقره در اغلب کلاههای مربوط به طبقه اعیان به چشم میخورد.
کلوته عروس در مراسم عروسی همراه با ضمایم و متعلقات دیگری مورد استفاده قرار میگیرد که بر جلوه عروس میافزاید. علاوه بر کلوته، یک عدد توف (نوار تزیینی که از زیر چانه تا روی کلاه را در بر میگیرد و حدود 120 سکه نقره در سه ردیف بر آن دوخته شده است. 6 عدد طوق گردن که همانند تسبیح به طول حدوداً 50 سانتیمتر با کمک مهرههای رنگی و سکه تزیین شده و دارای موشوره (جا دعایی) است.
قدمت بیش از 400 ساله دوخت و تهیه این کلاه در روستای چنشت نشان از ارزشهای آن دارد. و این مهارت در فهرست ملی ثبت شد.
سید احمد برآبادی
مسوول واحد پژوهشی